Jodła pospolita, jodła biała
Abies alba

– gatunek drzew z rodziny sosnowatych. Jodła pospolita występuje w stanie dzikim w górach środkowej i południowej Europy. Nie rośnie w Skandynawii, Anglii i na Półwyspie Iberyjskim (z wyjątkiem Pirenejów). W Polsce przebiega naturalna granica jej północnego zasięgu, wzdłuż linii wyznaczonej przez Nową Sól, Ostrów Wlkp., Łódź, Lublin i Zamość. W Polsce najokazalsze bory jodłowe rosną w Górach Świętokrzyskich (Puszcza jodłowa) i Karpatach, m.in. na Babiej Górze. W polskich Tatrach dochodzi zwykle do wysokości 1400 m n.p.m., natomiast po słowackiej stronie Tatr w grupie Łomnicy drzewiaste formy jodły rosną jeszcze na wysokości ok. 1500 m n.p.m. Najwyżej stwierdzony osobnik w Polsce został znaleziony na początku XXI w. na wysokości 1590 m n.p.m. nad Myślenickimi Turniami na Kasprowym Wierchu. W Alpach i Pirenejach jodła sięga do 2000 m n.p.m.

Morfologia

Pokrój
Zimozielone, żywiczne drzewa z koronami stożkowatymi, wyraźnym strzelistym pniem i konarami ułożonymi w okółkach. Drzewo w środkowoeuropejskich warunkach osiągające do 55 m, pierśnica do 1,5 m, korona wąska, dość luźno ugałęziona, na szczycie tworzy się tzw. „bocianie gniazdo”. Najwyższe jodły w Europie (w Schwarzwaldzie) osiągały 68 metrów.
Najpotężniejszym zmierzonym okazem jodły pospolitej w Polsce była „Gruba Jodła”, rosnąca kiedyś na północnych stokach Babiej Góry o obwodzie pnia w pierśnicy 676 cm. W XXI w. największy obwód pnia stwierdzony w Polsce miał osobnik rosnący do 2013 w Bieszczadach (na stoku Kosowca) o obwodzie 257 cm (przy 42 m wysokości). Po jego powaleniu rekord należy do osobnika nazywanego Lasumiłą rosnącego w leśnictwie Jabłonki o obwodzie 519 cm i pierśnicy 165 cm (przy wysokości 35 m). Wyższe od niego osobniki (40 m i 43 m), o mniejszej pierśnicy, na początku XXI w. rosły w Nadleśnictwie Stuposiany.

Pień
Prosty strzelisty, łatwo oczyszczający się z bocznych gałęzi. Młoda kora cienka, gładka, jasnopopielata z pęcherzykami żywicy, stara wąsko spękana na tarczkowate płytki.

Drewno
Lekkie, miękkie, łatwo łupliwe.

Pąki
Pąki suche (nieożywicowane, bardzo charakterystyczna cecha), nieduże o czerwonawobrązowej barwie, u nasady białawe. Łuski jajowate, niewielkie.

Liście

Igły zwykle spłaszczone, u nasady mniej lub bardziej zwężone, skręcone i zawsze zakończone małą, przylgowatą stopką. Wierzchołki rozdwojone lub wycięte, rzadziej tępe lub ostro zakończone. Na gałązce osadzone spiralnie, zebrane w boczne, dwustronne grzebienie. Igły ok. 25 mm długości, tępo zaokrąglone na końcach. Górna strona ciemnozielona, błyszcząca, z wgłębieniem pośrodku (bruzdką), dolna z liniami aparatów szparkowych, pokrytych dwoma białymi paskami nalotu woskowego. Na pędach generatywnych są sztywniej, bardziej nastroszone, o zaostrzonych końcach.

Kwiaty
Kwiaty męskie z żółtymi pylnikami, zebranymi w jajowate kotki wyrastające pojedynczo w kątach igieł, na ubiegłorocznych gałązkach. Kwiaty żeńskie zebrane w wielołuskowe, wyprostowane szyszki. Roślina kwitnie od kwietnia do maja.

Szyszki
Zielone szyszki, kształtu walcowatego, ok. 15 cm długości i średnicy 3-5 cm, stojące na gałęzi. W czasie dojrzewania przybierają barwę brązowawą. Gdy dojrzeją rozpadają się, zostaje tylko oś szyszki. Łuski wspierające dłuższe od nasiennych, wystające i odgięte (cecha charakterystyczna dla sekcji). Nasiona trójkątnojajowate, żółtawe, z szerokim, purpurowo-żółtym skrzydełkiem. Zawierają płynną żywicę o przyjemnym zapachu.

Ekologia
Drzewo cienioznośne, szczególnie młode egzemplarze (cienka kora), o dużych wymaganiach wilgotnościowych, zarówno co do powietrza, jak i gleby. Lubi gleby świeże, głębokie. Bardzo wrażliwa na zanieczyszczenie powietrza. Wrażliwa na niskie temperatury (u nas częstokroć przemarza na stanowiskach naturalnych). Tworzy drzewostany lite lub mieszane z bukiem, rzadziej z sosną lub świerkiem. Gatunek charakterystyczny dla zespołu Abietetum polonicum[6]. W Karpatach i Sudetach lasy jodłowo-bukowo-świerkowe stanowiły naturalne drzewostany regla dolnego, sięgającego do wysokości 1100 - 1250 m n.p.m.

Najwyższy zapas drewna - ponad 1200 m³ na powierzchni 1 ha - wykazywały jedliny w Gorganach w Karpatach Wschodnich. Lasy na zbliżonych siedliskach w Karpatach Zachodnich zawierają z reguły 600-800 m³ grubizny na powierzchni 1 ha.

Jodła pospolita często atakowana jest przez mszyce (Adelges nordmannianae), z których spadzi pszczoły wytwarzają jeden z najbardziej cenionych „czarnych” miodów spadziowych.

Zastosowanie
Drewno wykorzystywane głównie w przemyśle budowlanym i celulozowo-papierniczym.
Roślina lecznicza
Surowiec zielarski – jednoroczne gałązki (cetyna jodłowa) zbierane jesienią lub zimą – Turio Abietis, liście – Folium Abiestis, żywica – Resina Abiestis.
Surowce służą do otrzymywania olejku eterycznego, który pozyskuje się przez destylację z parą wodną. W jego skład wchodzi kadynen, flawanol – taksyfolina, węglowodór seskwiterpenowy, pinen i limonen.
Stosowany jest do nacierań przy bólach reumatycznych, do kąpieli wzmacniających. Wykrztuśne działanie olejku wykorzystywane jest przy inhalacjach w stanach zapalnych gardła i oskrzeli.
Szyszki dostarczają olejku wykorzystywanego w perfumerii.

Źródło: Wikipedia

Jodła pospolita 'Barabits Star'
Abies alba

Odmiana powstała z czarciej miotły znalezionej w 1965 roku przez Elemera Barabitsa (Węgry)

Przyjmuje niemal idealnie stożkowy pokrój. Budowa niezbyt gęsta, gałęzie ułożone symetrycznie, wyrastają prostopadle do pnia. Igły krótsze niż u gatunku, ciemnozielone.

Przyrost roczny: 10 cm.
Wielkość po 10 latach: 100 x 60 cm.
Stanowisko: słońce, półcień.

Jodła pospolita 'Sejna'
Abies alba



Czeska odmiana powstała z czarciej miotły.
Przybiera kulisty, lekko spłaszczony pokrój, Budowa bardzo gęsta, igły bardzo krótkie, jasnozielone, od spodu srebrne. Ozdobą są bardzo widoczne pąki
Przyrost roczny: ok 3-4 cm
Wielkość po 10 latach: 30x40 cm
Stanowisko: pełne słońce

Jodła pospolita 'Hana'
Abies alba



Powstała z czarciej mioty znalezionej w Czechach.
Pokrój: mocno spłaszczony.
Przyrost roczny: ok. 4 cm.
Wielkość po 10 latach: 25 x 40 cm.

Jodła pospolita 'Maraton'
Abies alba

Jodła pospolita 'Holden Arboretum'
Abies alba

Jodła pospolita 'Pendula'
Abies alba

Drzewo o kolumnowym pokroju i mocno zwisających pędach bocznych. Przewodnik czasem pogięty, ale zawsze skierowany do góry. Liczne i długie pędy szczelnie okrywają pień. Wzrost powolny, około 15 cm rocznie. Po 10 latach rośliny dorastają do 1,5-2 m wysokości i 0,8 m szerokości.









Beata

Jodła pospolita 'Holden Arboretum'
Abies alba

Karłowa, wolno rosnąca odmiana powstała z czarciej miotły znalezionej w Holden Arboretum w mieście Kirkland, Ohio.

Preferuje stanowiska półcieniste i dobrze przepuszczalną glebę.

rispetto napisał:

Nowinka w moim ogrodzie Abies alba Holden Arboretum
Posadziłam na stanowisku półcienistym, zasobnym, umiarkowanie wilgotnym.

fot.06.07.2020

Jodła pospolita Holden Arboretum z postu wyżej fajnie się zagęściła po dwóch latach uprawy.

fot. 14.05.2022